Khaw khawm

2011 census ah khan Mizoramah City pakhat - Aizawl chiah kan nei a, mihring cheng zat Nuai 3 kan tling lo deuh a. Town tia chhal theih hi 22 kan awm ve a, chung zingah chuan mihring sing chuang chenna chu khaw 11 chiah kan la ni. Chutihlaiin thingtlang khua (villages) erawh chu 853 lai kan awm thung. Heti taka thingtlang khua a tam hi kan tlangram lo neih vang te pawh a ni mahna. A nghawng tha lo tam tak awm thei nia ka rilrua lo lang te han sawi ve ila -

1. Sawrkar tan a buaithlak - 
Khua a lo awm ve tawh chuan mipuiten kan mamawh Health Sub-Centre, School, tui supply, kawng tha, buhfai supply, eirawngbawlna gas etc mamawh ve vek a ni a. Hengte a nihna ang thlapa han dah leh enkawl vek turin kan Mizoram Budget hian a tlin lo chu a ni ber e. A buaithlak. Chuta chhapah mahni khua ngeia sikul zirtir hna thawk turin a khaw mi leh sa lehkhathiam ten an lo daih lo a, a thawk pha chin chu khawpui zawk mi leh sa an lo ni a, khawpui zawk atanga khaw te zawka va insawn luh a lo chakawm fahran lo nen. A tam zawk chuan khaw hrang atangin an va thawk lawp lawp a, a khaw neitute thahnemngaihna ang an va umpha tawh thin si lo a. Sikul a chhia a, zirlai khawthlir a hniam a, hmabak a thim.

2. Mihring rilru suk thlek a hniam -
Thingtlang mai ni lo, khaw lian deuh zawk veng hmawr lamah te pawh a ni thei ang chu - retheih dan inang theuh theuh (rethei hmuhsitna lam ni lo in), nitin eichawp dap theuh theuh kan han inthenawm dal dal a, kan retheih pui te nen kan chenho dal dal khan kan inthlamuan tawn a, hmasawn tum ren rawna taima taka hnathawh a har ni te pawhin a lang. Khawpui ah erawh chuan rethei deuh te pawhin an thenawm lawkah mi hausa tak tak te nitinin an hmu reng a, chu chuan an rilru ah rual elna a tuh a, umphak tura taimak zawkna te, hmasawn tumna te a hring niin a lang.

Internet khawvelah ramdangte an chen tawh laiin thingtlangah chuan service tha thlen tir a lo harsa a, radio fiahlo taka ngaihthlak ngawr ngawr theihna khua te pawh a la awm ang chu. Heng avang hian mipuiten khawvel suk thlek an hmu pha lo a, mipui rilru a hniam. Hei tak hi a ni, kan politics ah pawh khawpui miten lung fing takin ram changkang zawkte um chakin kalphung changkang zawk han thlir mahse, thingtlang pa chuan khawpui pa thlir angin a thlir thui ve tawh si lo. Inthlanpui neih hunah lah Assembly House ah thingtlang khaw aiawh engemawzat an lo an lo awm thei si lo a. Thingtlang pa khawthlir a tawi miau avangin an vote zawngtu politician-ten thingtlang pa hmuh thiam tawk politics an khel a. Ram pum politics quality a pawt hniam a, ram hmasawnna a tithuanawp.

3. Eizawnna a harsa -
Lehkhathiam pawh ni lo, samtuak var vek tawh ka pu hian a ngaihtuah ve thin a ni ang chu - "Eng dang a lo ni hlei nem, mihringte hi kan lo in-ei-tawn mai mai alawm mawle" a ti khauh a. Ka pawm zawng tak a ni. Mihring tamnaah chuan eizawnna a awlsam a, pheikhawk siam, kuhva khawr, lu met, chawhmeh zuar, chanchinbu sem, bawnghnute sem etc ringawt pawhin chhungkua a chawm theih. In 100 (za) lek awmna khua ah TV leh Washing Machine dawr te, Car Show Room te han hawng ta rup mai ila, hralh a khat ve khawp ang. Khawpuia eizawnna tha tak leh hlawhtling tak din theihna angah khan thingtlangah chuan a theih ve loh.

Eizawnna a harsat avangin mahni lo theuhah feh diat diatin hah em emin kum khat ei khawp buh kan thlo ngawr ngawr a. Sum khawl a awm thei si lo. Primary Sikul awm tawk tawkna khua ah chuan, naupangten hmasawn tura sikul sang kai turin khaw ramri pelh a lo ngai a, chhungkaw sumin a daihlo a, chhungkaw rorel a buai. Naupang an khawngaihthlak a, sikul chawla thingtlang lo lama feh ta mai mai an tam phah. Khawvel hmundanga mi ten mahni ram mai duhtawk lo a, ram hrang hrang atanga hmasawnna chawk luh tuma an zin vah suau suau lai hian, retheih vangin mahni khua pawh kan pel hlei thei lo chu anih hi.

4. Dan leh thupek kenkawh kawngah -
Khawvela dan chipchiar ber awmna India ramah hian, Dan zamtute hian mifel hrem palh an hlau em em a, chumi a thlen loh theih dan ber tur chuan Dan pawh a chipchiar thei ang berin an zam reng a ni. Mahni khua chu kan hmangaih theuh a, zu leh ruihhlo do kawngah pawh kan khua fihlim se kan duh theuh. Amaherawhchu kan dan zamtute hian an fimkhur luatah khua leh tui ve ve, nihna thuhmun ve ve chu inman ngawt an lo phal awzawng lo a. Sawrkarin dan leh thupek kengkawh tura a rawih - Police leh Excise te tello chuan lo man ngawt kha a phal si lo. Khua a tet lutuk chuan dan kengkawhtute an lo awm mai thin si lo a. Khaw hla taka mi chah chhuah dawnin thil tisualtute an tlanbo hman a hlauhawm si. Khawtlang hruaituten dan bawhchhe chungin dan siam chawp an lekkawh a. A huho in dan kan bawhchhe dual dual chu anih ber hi.

5. Ram Economy in a tuar -
Kan ram a chhengchhia a, kan inhnangfakna ber Buh han ching hluah hluah tura a buaithlak avangin ramdang atangin Buhfai kan chaw lut lo thei lo a. Hei hi chu sawi loha lum a ni. Anih ranvulh lam te hi? Ranvulhtute buaina ber chu, khawilai mai pawh hi 'mi ram'vek a lo ni thin a. an thu dawn tam ber chu "Helamah in ran rawn tlat tir tawh suh u" tih hi a ni. Ran pakhatin puar khawp hmu turin ram a duh zau ve si a. Mual hnih thum dan lekah khua a lo awm zel mai si a, khua a awm dek dek chuan lo leh huan a lo awm ve zel bawk nen. Ranvulhtute an chep tak meuh meuh a. Hemi in a hrin chhuah chu chawhmeh tur 'Sa' kan intodelh lo lehpek hi a ni. Vairam atangin Sangha leh Shillong bawng sa kan chaw lut a, Kawl bawng leh Vawk note kan chaw lut bawk. Ram economy tha tur chuan kan ram chhunga pawisa te a theih ang ang hup beh leh ramdang pawisa lakluh char char a ngai a. Keini erawh chuan buhfai mai ni lovin, chawhmeh leh silh leh fen lei nan ramdangah kan pawisa kan sem chhuak ur ur mek a nih hi. Kan ram chhungah pawisa vir vel a kiam a, economy-in a chhiatpui a, rethei kan pung. Silchar kawng reilote an dan pawhin a ram pum huapin kan 'tam' deuh zel chu a ni ber e. Khawpuia chengte inhnangfakna tham khawp thingtlang lo ah kan thlo chhuak leh bawk si lo.

6. Bio-Diversity lam -
Mithiamten an sawi chamchi chu - Mihring te, thing leh mau te leh ramsa te hi in mamawh tawn, inngheng renga awm tur kan ni, tih hi a ni. Kan rama ramsa leh sava te an tlem chak dan em em te hi, chenna tur ram an vai tan chu a ni ber e. An chenna thinah khan khua a lo awm zel tawh si a, thingtlangah lah khawpui angin duhtawka sa hmeh tur a awm ve si lo. Sa hmeh a khat avangin ramsa kah a lo manhla a, mahni khaw bul hnai theuh ami ramsa leh sava kan veh suau suau chu a ni ber e. Hun kal deuh tawhah kha chuan naupang zirlaibu ah 'Mizoram chauha ramsa awm' tih te kha a chuang ve thinin ka hria, tunah erawh chuan zirlaibua telh ngam pawh a ni tawh dawn em ni? Ramsa chu sawi loh, Sangha, Chakai, Chengkawl, Khuaibu thlengin a vang tawh a nia. Thangthar ten Internet leh television atangin ramsa leh sava te hi an hmu phak chauh ang tih a hlauhawm tan ta. Thingkung pawh kan kit rem chak viau in a rinawm, kan bazara thingzai an zawrh te han en hian. Chhura rual rual thingkung an kih atanga an rawn zai chhuah ni lo, thing naupang te te atanga zai chhuah  tih chiang ngawih ngawih ten kan bazar an luah tawh chu a ni ber e. A zirmi ten sawi dawn se, kan ramngaw leh nungchate kan suat avanga kan tawrhna tur chu an sawi teuh thei ngei ang le.

Kan sawi lan loh, sawi tur dangte pawh la awm thei mahse a chunga kan tarlan atang ringawt pawh khian Mizoram hmasawnna tur tam tak hi thingtlang khaw tam lutuk hian a pawtchhe ve niin ka hria a. Theih nise khaw hmun rem deuh hlekah hian insawi khawmin, a tlem berah mipui singkhat tal chenna khua ah zel han awm khawm ta ila, tun dinhmuna khawpui chauha awm thei nia kan ngaih, kan khua ngeia awm atana kan it em em thin te kha kan nei thei ve tawh dawn tihna a ni. Kum tlem azawng chu mahni khaw hlui ngaiin kan lung te pawh a leng mahna, a rei hunah erawh chuan lawm tur chu keimahni mai ni lovin, kan thlahte, kan tu leh fa te an ni dawn a ni.

(NB : He article hi thingtlang pa hmuhsit vanga ziak a ni hauh lo a, a ziaktu hian Mizoram pum hmasawnna tur a ngaihtuahna zawnah khaw te reuh te te tam tak awm avanga Mizoramin a tawrh dan hrang hrangte a thai lan duhna vang zawk a ni e.)

Taksa Ralvengtu Sipaite leh Naupangte

Fa la nei ve miahlo leh Daktawr zir bu zir hauh si loin hetiang thupui han ziah ngawt mai chu a inthlahrunawm duh ngei mai. Mahse ziah loh atan a uiawm si a. Min hrethiam poh aniang chu.

Taksa Ralvengtu Sipai (Immune System)
Kan taksa hi thilnung te tak te te (Cell) chi hrang hrang inchherchhuan khawmin a siam a ni a. Chung thilnung te tak te te chuan tihtur chi hrang hrang an nei fir fer a, kan vun te, ruh te, tisa te, adt hi an siamchhuah vek an ni. Sawi thui lo mai ila. Chung thilnung te tak te te zingah chuan kan taksaa natna hrik lo lut te lo do a, lo zirchiang a, lo that a, lo hnehtu; kan taksa hrisel taka a awm theih nana theihtawp chhuahtu pawl an awm a, chung mite chu Ralvengtu Sipai (Immune System) kan tih te chu an ni.

Enge an pawimawhna?
Engtiklai pawh hian natna hrik chi hrang hrangte hian min hual vel reng a. Nitin mai hian kan boruak hip luh te, ei leh in te leh thil chi hrang hrang atangte in an rawn lut hum hum reng a ni. Tuna he thuziak i chhiar lai ngei pawh hian natna hrik engemawzat i hip lut kuk kuk a, nichin lawka i thil ei ah pawh khan an bet fer fur a, a hma lawka i tui inah pawh khan an rawn luang lut hum hum ania. I ten em? Ten suh. A sawt lo. Engatinge i dam loh miah si loh? A chhan chu i taksa Ralvengtu Sipaite khan khang natna hrik te kha an lo hmelhriat vek tawh a, a do dan an lo thiam tawh a, i taksa tana thalo chu an lo nuai chimit zaih zaih zel alawm. Chhum lo chat lo in i taksa chhungah khan indona a chhuak reng anih ber mai chu.

Kan taksa Ralvengtu Sipaite hian natna hrik a rawn kalin an lo do a ni satliah mai lo a, an lo zirchiang a, an lo hmelhriat a, khatiang ang chiah natna hrik dang kha lokal leh ta se a do dan tur tha zawk an lo inzir a, an lo inbuatsaih a lo ni. Tichuan, kha natna hrik ngai ang chiah a lokal leh khan a do dan tur an lo hriat tawh na na na chu an lo do hneh viau tawh a ni.

Naupang Enkawl Dan Nena a Inzawmna
Tunlai hian Mizote mai ni lo, khawvel hmun hrang hranga mi te hian natna hrik hi a hlauhin kan hlau a ni ta ber a. Tui thianghlim kan in a, eitur a thianghlim thei ang berin kan siam a, a fai thei ang berin kan taksa kan vawng a, a tha e, sawisel ka tum lo. Amaherawhchu, naupang enkawl mek thenkhatin an fate nat an hlauh luatah khawlai chhuah te an khap a, sikul leh inchhung bak pawn chhuak ta miahlo naupangte hi an awm fur tawh ania. Hetianga naupangte kan hren beh hian an hrisel em? tih hi zawhna pawimawh tak a ni.

Naupang dam tha pangngai taksaa Ralvengtu Sipaite khan an khawvel dai china natna hrik awm ang angte chu an lo do hneh ve ngei mai. Amaherawhchu an khawsakna a zim na na na chuan khawi hmunah emaw chhuahpui hun a lo thleng lo thei si lo a, Ramhlun veng leh Chanmari venga mihring chengte an inang vek lo ang bawkin, kan in leh a chhehvela natna hrikte leh veng lehlama natna hrikte kha an inang diak diak bik hauh lo. Chuvangin, naupang pawn chhuak ngailovin a kal ngai lohna hmun a kal chiah khan, tuemaw tawngkam takin 'Natna hrik, a maka maka tam' kha an boruak hipluh ringawtah pawh khan an rawn thlawk lut dul dul mai dawn a ni a. Taksa Ralvengtu Sipaite an buai dan tur chu chhiartu duh tak, han ngaihtuah ve chhin teh le. Kan naupangte an hrisel thei lo, ti fo ho hi chu vanduai vang te awm thei bawk mahse, an fate khawvel zim vang a ni tlangpuiin a lang. An fa enkawl danin a zir lo deuh anih ber mai chu.

Tlangkawmna
Naupangte hi bal deuh deuhin awm tir tur,  eitur leh tui thianghlim pawh ei leh in tir a ngai lo, tih lam hi kan sawi tum a ni hauh lo a. Amaherawhchu naupangte taksa chhunga Ralvengtu Sipaite an lo inzirthiam theih nan, an lo chak zawk theih nan, kan naupangte hi hmun hrang hranga hruai chhuah ve thin te pawh a tha khawp mai. Chuti lo zawngin, hmel leh hmai fai pur si, naupang hrisel lo deuh deuh kan buaipui fo ang tih a hlauhawm. Naupang thiam loh a puh chi a ni lo. Nu leh pa thiam loh a ni daih dawn asin.

Kan Hming Ziah Dan Hi

Ramdanga zinchhuak tur Mizoten harsatna an tawh fo chu Hming ziah dan hi a ni awm e. Passport an han buaipui a, hnam dang zawng zawngin an neih - First name leh Last name ang khan kan lo ziak ve si lo a. Hming chhum bung rem ruma rem khawm te pawh a awm theih awm e.

Hnam dang hming ziah dan
Mingo tlangval Adam Smith chuan nupui Mary Jane a nei a, dan phalna thlapa an inneih hnu chuan a nupui chu Mary Smith a ni daih. Tichuan Smith chhungkua an din a, an fate pawh Theodore Smith, Robert Smith etc an ni ve ta vek mai. Hetiang hi khawvel hnam hrang hrangte chuan an hming kalphung a ni hlawm a. Mizote hian kan nei ve lo em ni? Nei e. Kan pi leh pute khan mumal takin thil an kalpui a, thangthar ten kan thlauh thlak sak mai zawk niin a lang.

Mizo pa ve thung
Mizo pa chuan a hming bul velah hnam hming (hnamdang chuan chhungkaw hming an tih) a dah ngai lo. Amaherawhchu, engemaw hunlai atang khan hnam hming hi dah tel chhoh a rawn ni a. A ziak dan dika ziak te pawh awm mah se a dik lo hi a tam zawk kan ni ta a ni. Chhuan 2/3 vel liam taa kan nu leh pa/pi leh pu te khan hming ziah dan dikin lo ziak sela chuan kan ziak dik fur mai tur hi a nia. A diklo zawk kan uar ta mauh mai si a le.

Buaina intanna
Mi pakhat Laldawngkima a awm a, Fanai hnam a ni. Laldawngkima Fanai han ti mai sela, a nupui leh fa te hming tawpah pawh Fanai dah zel mai se chuan, Passport siam dawn emaw, First name leh Last name ziah a ngaihna apianga hming vanga buaina hi kan pumpelh mai tur a ni a. Mahse F.Laldawngkima tih lampang kha kan uar ta zawk a. A fate pawn an hming bulah 'F'  kha han dah ve hlawm mahse, hnamdang hmuh ah a dik thei tawh tlat lo. Buaina intanna.

Awze tawng lakluh
Chuta chhapah thenkhatin hnam dang bula a awlsamna anih beiseiin, awze tawng lalutin Robert Laldawngkima tih ang reng te kan han seng lut a. Robert kha a first name, Laldawngkima kha a last name angin han sawi sateh mahse a chhungkaw member dangte khan a last name an tawmpui thei tlat lo. Chhungkuaa Laldawngkima nih vek thu awm suh. Hnamdang last name inang thap thap ang kha chu a hlat telh telh, a awihawm loh telh telh.

Hming Suasam
Kan Chief Minister te zinga mi pawh kan sawi chhuak tel lo thei ta lo. Pu Lalthanhawla Sailo leh a nupui Pi Lalriliani Sailo han ni mai se a felfai thek tur ania. Pu Lalthan Hawla leh Pi Rii Hawla an ni fo ta zawk a. Hmeichhia na na na Pi Hawla han nih chu hnamdang chuan an pai dam mahna, Mizo tawng atang chuan a awihawm lo nasa mai si. A buai telh telh mai. Hetiang ang deuh hian Passport siam duh luatah mahni pa te hming pawt phel ta mai mai an awm nawk bawk.

Hming Ziak Dan Dik chu enge ni ta?
Khita Mingo val Adam Smith ang khian Laldawngkima Fanai khian nupui Lalsiamthangi Hauhnar a lo nei anih pawhin, an inneih hnu chuan Lalsiamthangi Fanai a ni ve mai ang a. An fate pawh Lalrinawmi Fanai, Thangkunga Fanai etc an ni ve tawh mai ang. Mizo takin a dik thlap a. Hnamdangte hmuhah pawh a dik thlap. A va tha em! Hetiang hian ziak vek ila. First Name leh Last Name sawi leh ziah a ngaih hunah pawh ngaihtuahna seng buai miah lovin kan ziak zung zung tawh mai dawn a ni.

I rilrua zawhna kha
Chhungkaw pa ber leh faten Fanai an dah thap thap khi chu 'Amen' mai a har lo ang a. Nu ber ve thung khi, Mizo hmeichhia ten pasalte hnam an tawm ngai ami? tih hi chhiartu duh tak, i rilrua zawhna awm nghal a ni tih ka hai lo e. Mizo takin a dik thlap thei a ni tih hi kan sawifiah ang. Hemi sawifiah tur erawh chuan Mizo 'Sakhua' sawi a ngai tlat thung.

Mizo hnam hrang hrang kan tih - Lusei, Hmar, Paite, Pawi, etc ten Pathian kan biak danah hian hnam bil biak bik kan nei theuh a. Kristian thlirna (perspective) atangin han sawi fiah ta ila. Mosia hnenah Sinai tlanga Pathian a rawn inlar ang khan, Mizo hnam tinte hian anmahni hnena Pathian rawn inlarna hmun nia an hriat hmun serh bik an nei theuh mai a. Chungte chu - Than tlang, Tan tlang, Muchhip tlang, Laivawr tlang, Lailun Puk etc an ni hlawm a. Hmun bik neia rawn inlar an biak thin chu 'Sa' an ti. 'Khua' erawh chu hmun bik nei lo, mi zawng zawng huap a ni thung.

A tawi zawngin sawi zung zung ila. Tan tlanga 'Sa' awm be thin mipa in, Laivawr tlang a 'Sa' awm be thin hmeichhia, nupui atana a neih chuan, hmeichhia khan an hnam bil biak thin Laivawr tlanga 'Sa' kha be thiang tawh lo a, a pasal biak, Tan tlang ami ngei kha a be tawh dawn a ni. Chumi avang tak chuan 'Hmeichhia leh Chakaiin Sakhua an nei lo' tih tawngkam hi a lo chhuak a ni. Hmeichhia kha eng hnam pawh ni rawh sek sek, a pasal Laldawngkima Fanai te biak 'Sa' ngei kha a va biak ve tawh avangin ama hnam a chhuahsan a, a pasal hnam a zawm ngei ngei a ngai. Fanai a nih ve ngei ngei a ngai. Hetiang taka hnam leh hnam inkar hawlh phak thil pawimawh anih avang hian nupui neih dawn pawhin in pawngpaw lak mai lovin, mipa in a nupui 'Man' a lo pe thin ni pawhin a lang.

Tlipna
Mizo ten hming kan ziah dan chungchangah hian hnam dang te pha lo leh hnam mawl deuh anga inngaihna a awm ang tih a hlauhawm hle a. Sawi tawh ang khian, kan pi leh pute khan ziak  leh chhiar thiam lo in, hming ziak pawh nei ngai lo mahse mumal takin kalphung an lo duang a, an lo fing hle mai. An kalphung tha tak mai en hian kan hming ziah dan pawh hi a dik thlapa ziak dan a awm ngei ang tih hi a rinawm tlat a ni. Hnam dang chanchin zira thangtharte kan hman hlel lai hian, kan thlahtu kan pi leh pu ten khawtlang inrelbawlna leh hnam hrang insuihzawm dan engkim fel tak an lo duang hi i theihnghilh lo ang u.

Minimalism

Minimalism hi thil thar a ni hauh lo a. Kum sang chuang mihringte zingah hmelhriat a lo ni tawh a. Entirnan Isua leh Buddha te pawh kha Minimalist tia khung theih an ni. Heti taka hmelhriat rei tawh si hi tunah kan han thawh thar leh dawn a ni.


Minimalism chu enge ni?

Minimalism chu 'kan mamawh chin chiah neih leh lakluh' tih hian sawi ila a tha awm e. American mi hausa Warren Buffett chuan "I mamawh loh thil i lei vak vak chuan, i mamawh em em i tihral a ngaih hun a la thleng thuai ang" (If you buy things you do not need, soon you will have to sell things you need) a lo ti a. Minimalism zirtirnaah chuan, kan mamawh loh thil tam tak kan neih ai chuan, kan tana hlutna nei chiah kan neih hian kan hlim zawk, tih a ni.


Modern Minimalism

Sawi tawh ang khian kum sang chuang fe mihringte zingah minimalism kalphung hi hmelhriat ni tawh mahse, tunlai Minimalism chungchang erawh hi chu kum 2006 khan Blogger pakhat Leo Babauta chuan article a rawn ziak tan a. Chumi hnuah thian dun Joshua Fields Millburn & Ryan Nicodemus te chuan rawn chhunzawmin, anni phei hi chuan Netflix documentary hmuhnawm tak mai 'Minimalism : A Documentary About the Important Things' tih title hmangin an rawn siam ta nghe nghe a. Hmun hrang hrangah an zirtirna kal kual puiin khawthlang mipuite ngaihsan 'Ted Talks' ah te pawh an dinpui a ni. Hetianga an zirtirna tha tak mai zarah hian tunlai American thalaite zingah Minimalism a lar chho telh telh mek a ni.


Engvangin nge Minimalism chu?

Mi hausa, rethei, hmeltha, hmelchhia, thau, cher, piangthar, piangthar lo etc zawng zawngin kan duh inang tlang vek a awm a. Chu chu Hlimna a ni. ('Hlimna' chungchang hi chu article danga ziahah khek ta ila.) Kan awh zawng apiang hlah lova kan neih zat zat hian kan hlim em? A chunga kan sawi tak thian dun kan tiha pakhat zawk Ryan Nicodemus chuan, "In tha tak ka nei a, motor ka nei a, ka duh belh pawn ka lei belh mai a, video games, lehkhabu, thawmhnaw etc ka duh apiang ka lei thei a. Thla khata ka sum lakluh pawh six figure (Dollar Nuai chuang) a ni a. Mahse ka hlim tlat lo. Chutihlaiin ka thianpa, ka thawhpui, mawlmang taka khawsa Joshua hi a hlim hmel em em mai a. Mak tiin a hlim chhan ka zawt a, Minimalism chungchang hi min lo hrilhfiah ta a ni" a ti. Hemi atang hian a neih tam tak a tiral a, mamawh zawkte a pe bawk a. Tichuan a hlim zawk hle niin a sawi bawk. A mamawh vang ni lo, a awh vang ringawta a neih bungrua te khan a hlimna tur an tikiang niin a hriat mai bakah, mamawh zawktute a pek khan, midangte tanpuitu anih khan, a hlim lehzual zawk tih a sawi bawk.


Khawvel thang zelah Visual Media, Print Media leh Social Media te kal tlangin thil thar a lo chhuak ur ur a, chutiang thil thar te chu a itawm thei ang bera rawn zawrh (advertise) an ni a. Keini a kara mi rethei te te pawn kan phak chinah kan awh zawng kan lei ve tang tang zel  chu anih hi. Amaherawhchu heng kan mamawh ni lo, kan awh zawng satliah kan lei hian kan rilru ah hmun an chang ve zel a, kan hlimna tur an lo la hek zel zuk nia!


American thalaite khuan Zirlai Loan (Student loan) an puk nasa em em mai a. Zirlai Loan hi dollar tluklehdingawn engemawzat pekchhuah a ni a, chawh rualin kum 2018 khan zirlai pakhatin dollar 33,000 (Keini Cheng Nuai 22 chuang) ba zel anga chhut a ni. Lehkha an zir chhuah meuh chuan ba rulh an ngai nasa a, in leh lo phuisui tak nei tur chuan chhiah chawi a lo sang a, chuvangin an thalaite khuan mawlmang tak, an mamawh ang ang nei kim biai sia khawsak dan an zawng nasa a. Minimalism hi tunah an tuipui mek a, in te tak te, inchhung bungrua kim biai sia awm te an intihhmuh thar em em a ni. Tin, mi khawsak pangngai sa te pawhin sum an hman tlem khan, thil dang tangkai tak tak atan leh khawvel hmun hrang hrang fan na atan pawisa an lo dahthat theih phah bawk a, tha an ti hle a ni.


Engtinnge Minimalist nih dan tur?

* Thawmhnaw ah - Thawmhnaw hi chhuar khat pawhin nei ila, kan hak leh kan ngainat bik hi chu zuk tam hauh lo a. Kan ngainat leh kan hak ngun bik thawmhnaw zawng la hrang ila, kan hak khat deuh deuh ho hi an tam phian awm e. Chung chu a ni, minimalist ho chuan mamawh zawkte an pek thin chu ni. Midangte tanpuitu nihna khan hlimna a belh chhah bawk si. Thawmhnaw thar lei dawn pawhin mamawh zawng chiah lei dawn chuan lei tur a tam thei miah lo.

* Inchhung bungrua - Mizopa rilru ah chuan a ram Pass/LSC in a huam chhung zawng chu sak khah vek mai tura ngaihna a awm. A...keini chauh kan ni lo e, American ho pawh khuan an luah hleih loh room an ngah thin reng a ni. Amaherawhchu, inchhung bungrua, kan mamawh chin hi a lo tih tlem theih khawp hi a lo nia. Kan chhuar thenkhatah hian khuh-hriang, no, chawthleng, etc kan hman ngai reng reng loh hi kan tlar fo mai . Inchhung bungrua ah pawh kan mamawh chin chauh kan neih hian, in a thawl nuam a, a chhunga chen pawh a hahdam, an ti tlat nia.

* Ei leh In - Mithiamte chuan mihring taksa hi hmasanga ram bahra leh eng ilo rah mai mai hmang pawha damkhawchhuak tura insiam rem (adapt/evolve) anih avangin, tun kum zabi 20-na atanga kan eitur hnianghnar thutah hian kan taksa hi a la insiam rem hman lo, an ti. Chuvangin thil thlum leh thau lam ringawt pawh kan thlahtute ei let engemawzat kan ei ta puk puk hlawm a. Kan taksa a insiam rem  ve si lo a. Kan thau a, chu chuan natna tam tak min thlen mek a ni, an ti. Kan eitur te hlei hlei ah hian kan mamawh chin thliar thiam a ngai ta.


Mizote leh Minimalism

Mizote pawh hi a tlangpuiin rethei te te chu ni mah ila, kan inchhung bungrua, thawmhnaw, ei leh in, khawsak phungah mamawh loh kan va senglut hnem em! tih hi rilru ah a lang lo thei lo a. Minimalism zirtirna hian sakhaw ramri a kham lo a, mi hausa tan hlimna thuruk a ni a, mi rethei tan hlei hlei a tangkai thung si. Khawthlang ramte tihdan tha lo engemawzat kan lalut a, a tha pawh hi kan lalut ve dawn lawm ni? He zirtirna hi mi zawng zawngin kan tuipui ve atan a duhawm tak meuh meuh a ni.